Opublikowano: 31 sierpnia 2021
Dzięki pamięci, podstawowej funkcji umysłowej, człowiek ma zdolność do przechowywania i magazynowania wspomnień, wiadomości, przywoływania i wykorzystywania posiadanych informacji w sytuacji, kiedy zachodzi taka potrzeba. Wyróżnia się kilka rodzajów pamięci. Pierwszym z nich jest typ sensoryczny, tzw. pamięć zmysłów. Wyróżnia się także pamięć krótkotrwałą i długotrwałą, a także świadomą i nieświadomą.
Pamięć jest bardzo ważna, bez niej nie było by możliwe normalne funkcjonowanie. Mimo to w dalszym ciągu jej mechanizmy, działanie, a także ośrodki mózgowe odpowiedzialne za pracę pamięci na ten moment nie są jeszcze do końca odkryte i przebadane, zostawiając pole na liczne badania naukowe.
Wato w tym miejscu skupić się na dwóch najważniejszych rodzajach pamięci, jaką jest pamięć krótkotrwała oraz pamięć długotrwała.
W przypadku pamięci tzw. świeżej, mówi się, iż jest ona zdolnością człowieka do kodowania tego, co w danej chwili odbierane jest przez zmysły. Tym samym jest to pamięć robocza. Najczęściej to właśnie ten typ ulega destrukcjom i zaburzeniom wywołanym przez różne choroby lub inne, silne bodźce. Duże znaczenie dla pamięci krótkotrwałej mają impulsy elektryczne, które przewodzone są za pomocą nerwów. Są one przekształcane na neuroprzekaźniki, a następnie przekazują one impulsy do następnych neuronów. Przekaźnikami chemicznymi kluczowymi w tym aspekcie jest acetylocholina oraz glutaminian. Za pomocą pamięci krótkotrwałej możliwe jest uczenie się, a także zdobywanie nowych informacji. Za pomocą ich przetwarzania i powtarzania (za co odpowiedzialny jest hipokamp) trafiają one w finale do pamięci długotrwałej, gdzie pod postacią engramów białkowych informacje docierają do ośrodków, gdzie zostają zmagazynowane. Tutaj należy wyszczególnić płat czołowy, skroniowy (pamięć słuchowa), ciemieniowy (pamięć czuciowa), a także potyliczny (pamięć wzrokowa). Warto dodać, że ze względu na rozłożenie pamięci długotrwałej na rozległych powierzchniach kory mózgowej, jest ona bardziej odporna na powstawanie zaburzeń w jej aspekcie, niż pamięć krótkotrwała.
Pamięć długotrwała także ma swoje rodzaje. Warto wyszczególnić tutaj pamięć deklaratywną oraz proceduralną. Pierwszy typ umożliwia człowiekowi wyjaśnienie czym jest dana rzecz lub zjawisko poprzez tworzenie opisów, dobór odpowiednich słów i nazw. Jest to także rodzaj pamięci magazynujący wydarzenia. Drugi rodzaj pamięci długotrwałej dotyczy podejmowanych i wykonywanych czynności. Tym samym człowiek zdolny jest do wykonywania wyuczonych operacji, ponieważ wie, jak je wykonać. Posiada on także zdolność do tworzenia planów, rozwiązywania problemów, a także podejmowania decyzji.
Cechą charakterystyczną osoby nadużywającej alkoholu jest stosowanie mechanizmów obronnych, które umożliwiają maskowanie się, dzięki czemu otoczenie danej osoby przez dłuższy czas może nie mieć świadomości rozwijającego się problemu. Pierwszym sygnałem, jaki powinien niepokoić jest wykazywanie problemów w obrębie pamięci krótkotrwałej. Taka osoba nie jest w stanie określić co robiła lub co się z nią działo nawet kilka godzin temu. Warto zdiagnozować ten problem i sięgnąć porady specjalisty, aby zatrzymać ten szkodliwy mechanizm, ty bardziej, że uszkodzony działaniem alkoholu mózg może nie wrócić do swojej dawnej sprawności.
W jaki sposób zmienia się mózg alkoholika?
Nadmierne korzystanie z napojów odurzających powoduje spadek objętości substancji szarej w mózgu. Mechanizm ten odbywa się w środkowej korze przedczołowej, a także w strukturze anatomicznej mózgu ulokowanej w głębi bruzdy bocznej. Posiada ona istotną funkcję, regulując procesy kontroli poznawczej, decyzyjności, emocjonalności, a także właśnie pamięci. Co ciekawe, u części ludzi zaburzenia funkcjonowania mózgu spowodowane są przez brak odpowiedniej ilości witamin. Kluczowa jest tutaj tiamina, czyli witamina B1, odpowiadająca za prawidłowe działanie tego organu.
Jak zmiany wpływają na osobę uzależnioną?
Jednym z zaburzeń powstających m.in. ze względu na brak witamin jest tzw. psychoza Korsakowa. Osoby posiadający ten problem charakteryzują się osłabieniem, rozdrażnieniem, problemem z przyswojeniem nowych informacji, zaburzeniami procesu uczenia się, co związane jest z nieprawidłowościami w sferze pamięciowej. Dodatkowo zespół ten wpływa na sposób chodzenia, upośledzając koordynację. Mimo, iż psychoza Korsakowa może ustąpić po uzupełnieniu niedoborów, to jednak jest to groźna choroba, prowadząca nawet do śmierci osoby uzależnionej.
Pamięć u alkoholika
Jednym z objawów zatrucia alkoholowego jest utrata pamięci lub brak umiejętności opowiedzenia przeżytych zdarzeń zgodnie z logicznym i chronologicznym ciągiem wydarzeń. Wiele osób, niekoniecznie alkoholików, już po spożyciu stosunkowo niewielkiej ilości napojów procentowych, wypijanych w krótkim czasie na pusty żołądek może spowodować luki w pamięci krótkotrwałej, a nawet spowodować utratę przytomności. Należy mieć świadomość, że stopień uszkodzenia mózgu zależny jest od dawki spożytej substancji psychoaktywnej – im jest wyższa, tym większej degradacji ulega ten ważny organ.
Co ciekawe, niewielkie ilości używki groźne są także dla osób uzależnionych. Jest to spowodowane tym, iż organizm, w tym przypadku alkoholika, jest skrajnie wycieńczony ciągłą obecnością toksyn, a dodatkowo obciążony odwodnieniem i niedoborem witamin, minerałów i innych składników odżywczych, przez co łatwiej poddaje się szkodliwemu działaniu alkoholu. Tym samym, jeżeli u danej osoby problemy z pamięcią krótkotrwałą występują w sposób regularny, jest to ewidentnym sygnałem o chronicznym nadużywaniu alkoholu. Przeprowadzone badania wśród grup alkoholików pokazują, że osoby płci żeńskiej są bardziej podatne i narażone na zaniki pamięci, niż te płci męskiej. Jest to spowodowane różnicami metabolicznymi między kobietami, a mężczyznami.
Demencja alkoholowa – co to jest, jak diagnozować i jak leczyć?
Pogorszenie sprawności umysłowej w postaci demencji kojarzone jest głównie z osobami starszymi, jednak w przypadku schorzenia spowodowanego działaniem alkoholu nie ogranicza się do ram wiekowych – bardzo często można spotkać alkoholików w średnim wieku posiadający tę przypadłość. Uznaje się, że w przypadku mężczyzn spożywanie 50 lub więcej jednostek alkoholu, a u kobiet 35 w ciągu tygodnia znacznie przyczynia się do wystąpienia demencji. Warto dodać, że jedna jednostka napoju wysokoprocentowego posada od 10 do 12,5 gramów czystego etanolu. Tym samym, 50 jednostek to 28 półlitrowych piw lub około 7 butelek wina. W przypadku 35 jednostek będzie to odpowiednio 20 dużych piw i nieco mniej niż 5 butelek wina.
Aby nie dopuścić do dalszego rozwoju demencji, a tym samym – uszkodzeń mózgu, należy stanowczo odstawić używkę i jednocześnie udać się po pomoc specjalistów, którzy mają do dyspozycji różne narzędzia diagnostyczne, umożliwiające weryfikację stopnia choroby. Dodatkowo, podejrzewając osobę bliską o problemy z pamięcią, można spróbować na własną rękę przeprowadzić proste testy. Dobrym pomysłem jest tutaj np. poproszenie o przygotowanie posiłku i obserwowanie zachowania danej osoby. W takiej sytuacji warto rozproszyć osobę podejrzewaną o demencję, np. prosząc o pomoc przy innej (krótkiej) czynności, jak podanie czegoś z kuchni. Jeżeli taka osoba wróci do przygotowywania, najprawdopodobniej wszystko jest w porządku. Jeśli jednak zajmie się czymś innym – warto zastanowić się nad profesjonalną pomocą dla takiej osoby, ponieważ z dużą dozą prawdopodobieństwa zmaga się ona z problemami z pamięcią wywołanymi przez alkohol, a tym samym – przez uzależnienie.
Podsumowując, etanol odpowiada za dysfunkcje pracy mózgu, generując choroby i schorzenia. Pierwszym sygnałem alarmowym są zaniki pamięci krótkotrwałej. Rozwijający się problem alkoholowy jest przyczyną powstania demencji alkoholowej. Aby temu zapobiec należy jak najszybciej skorzystać z pomocy.